Actiegroep Het Oude Westen bevindt zich in het voormalige Zusterhuis van de Sint Josephkerk, aan de Gaffelstraat. Het gemeentelijk monument is gebouwd in 1893, in neorenaissance-stijl. Het is al ruim vijftig jaar een broedplaats van bewonersinitiatief en een huiskamer van de wijk. Op de grote tafel bij binnenkomst staat uitnodigend een bordje met roze koeken. Koffie en een praatje zijn altijd paraat, met de vele vrijwilligers die het pand vijf dagen per week open houden. Gina vertelt: ‘Het is onze kracht dat we er enerzijds zijn voor individuele buurtbewoners en anderzijds voor de grotere kwesties in de wijk. Denk aan zaken als betaalbaar wonen, elkaar helpen bij het invullen van moeilijke formulieren, het vergroenen van straten en daken, hergebruik van spullen, collectieve zonnedaken en bewustwording rondom energiegebruik.’ Bewoners lopen gemakkelijk binnen met een vraag, zorg of idee. En de lijnen met de gemeente, woningbouwvereniging, handhaving en andere instanties zijn kort: ‘Van kleine tot grote problemen, we zetten ons met z’n allen in voor een sociaal duurzame wijk voor iedereen.’

Die sociale insteek gaat terug naar de jaren ’70, toen er plannen waren voor grootschalige sloop in het Oude Westen. Gina heeft het nog levendig voor de geest: ’Dat heette toen cityvorming [woningen maken plaats voor winkels en kantoren, red.]. Nou, de buurt wilde dat niet. We hebben met een groep buurtbewoners een inspraakavond georganiseerd. De vlam ging in de pan! Mensen woonden hier onder benarde omstandigheden, dat moet je weten. Echt nog dat het water langs de muren liep, met 10 kinderen op een verdieping. Ik kwam van de Schiekade en woonde hier pas. Ik wist niet dat het bestond! Maar wel dat we er wat aan moesten doen. Toen is de Aktiegroep opgericht, met bewoners, studenten en activisten.’ De eerste 10 jaar moest de groep een lange adem hebben, maar de stadsvernieuwing kwam op gang en de bewoners konden in hun wijk blijven wonen. 

Sinds die tijd hebben bewoners vanuit Aktiegroep Het Oude Westen zich voortdurend ingezet voor het mooier, leuker en beter maken van hun wijk. ‘Die actiegerichtheid, het strijden tegen onrechtvaardigheid, zit volgens mij in het DNA van de wijk. Het is altijd een stuk Rotterdam geweest waar mensen vanuit verschillende hoeken en perspectieven samen kwamen. Op zoek naar een beter leven. Arbeiders, politiek bewuste mensen, immigranten. Van de boerenknechten uit Brabant en Zeeland tot ruim 170 nationaliteiten nu. Wij proberen mensen die hier nu wonen iets mee te geven van deze geschiedenis. Zeker nu we zien dat dezelfde thema’s ook weer terug komen: woningnood, armoede, verwaarlozing, gentrificatie’, legt Gina uit.

• tekst gaat verder onder de foto

Aktiegroep Het Oude Westen is ook in 2023 weer de plek om dit soort problematiek met de wijk aan te pakken. Belangrijk is daarbij dat het vanuit de bewoners komt. Gina zegt hierover: ‘Het gaat om luisteren naar de mensen. Niet ideeën van bovenaf droppen. De inrichting van de leefomgeving moet komen vanuit de mensen die er wonen en huidige bewoners mogen niet weggedrukt worden voor anderen. Zorg voor passende huisvesting in de wijk. Gelukkig lijkt er wel heel langzaamaan weer een kentering te zijn, waarbij toch meer geluisterd gaat worden naar de bewoners.’ Mede dankzij de kracht van de Aktiegroep en haar grote netwerk, tot in de haarvaten van de wijk.

Het succes van de afgelopen 50 jaar en hun toekomstplannen maken dat de Aktiegroep Het Oude Westen sinds begin dit jaar is opgenomen in het Netwerk Immaterieel Erfgoed Nederland. Gina: ‘Een stagiaire van ons ging werken bij Immaterieel Erfgoed in Amsterdam. Ik dacht meteen ‘maar dat zijn wij!’. Bij immaterieel erfgoed gaat het niet zo zeer om de verworvenheden, om de resultaten. Het gaat om de actievoerders, over de idealen en hoe we dat doorgeven van generatie op generatie.’ Het Netwerk Immaterieel Erfgoed telt inmiddels bijna 200 monumenten. Van stamppot maken tot Delfts Blauw schilderen. Van de traditie van Allerzielen tot Pasar Malam. En van de top2000 tot de gabbercultuur. Het is allemaal levend en dynamisch erfgoed, dat mensen een gevoel van identiteit en continuïteit geeft en dat zich aanpast aan en mee verandert met de tijd. (bron: Netwerk Immaterieel Erfgoed)

Dat de Aktiegroep met de tijd mee gaat en relevant blijft voor nieuwe generaties blijkt wel uit een recente anekdote van Gina:  ‘Er kwam een tijdje terug een vrouw binnen. Ze had zorgen en vertelde ‘Ik wist niet meer waar ik naartoe moest. En ineens herinnerde ik mij dat mijn opa altijd zei: als er iets is ga dan naar de Aktiegroep’. En zo kwam zij bij ons terecht en hebben we haar kunnen helpen.’ De Aktiegroep Het Oude Westen in het voormalige Zusterhuis: een sociaal monument in een gemeentelijk monument.